Panik atak nədir, əlamətləri hansılardır?
Panik atak nədir?
Əsas xüsusiyyəti birdən-birə ortaya çıxan və zaman-zaman təkrarlanan, insanları vahiməyə salan, sıx sıxıntı və ya qorxu dalğalarıdır. Xəstələrimizin tez-tez ” böhran ” adlandırdıqları bu tutmalara panik atak və ya təşviş deyirik. “Panik attak” birdən başlayır, daha şiddətli olur və 10 dəqiqə ərzində ən güclü periodu olur. Ümumiyyətlə bu xəstəlik 10-30 dəqiqədən sonra öz-özünə keçir. (nadir hallarda 1 saata qədər olur).
“Panik atak”ın əlamətləri nədir?
- Sinə ağrısı və ya sinədə sıxılma,
- Ürək döyüntüsü,
- Tərləmə,
- Nəfəs darlığı və ya boğulma,
- Başgicəllənmə, yıxılma və ya huşunu itirmə
- Uyuşma
- Üşütmə və ya isti flaşlar,
- Bulantı və ya qarın ağrısı
- Titrəmələr
- Nəzarətini itirmək və ya dəli olmaq qorxusu
- Ölüm qorxusu
“Panik atak”da bu simptomlardan ən azı 4 və ya daha çoxu mövcuddur. Dörddən az simptomu olan hücumlara Məhdud Panik Hücumu deyilir.
“Panik atak” necə başlayır?
İlk hücum başlayır:
Nevroloq Jalə Qarayeva qeyd edir ki, heç bir səbəb olmadan qəfil sinə ağrısı, sinə sıxılması, ürək döyüntüsü, nəfəs ala bilməmək, tərləmə, titrəmə, üşütmə, bəzən ürək bulanması və ya qarın ağrısı, başgicəllənmə, qeyri-sabitlik, yıxılma, huşunu itirmə, uyuşma kimi simptomlar insanı vahiməyə salır. O anda insan “ürək tutması”, iflic olacağını düşünərək sıx bir “ölüm qorxusu”, ya da “iflic qorxusu ” hiss edir.
“Panik atak” keçirən insan səhhətində bəzən qəribəlik, başgicəllənmə və ya fərqli bir hiss kimi hisslərin ortaya çıxması ilə birlikdə “idarəetməni itirdiyini” və ya “dəli olduğumu” düşünür, özünə və ya ətrafındakılara zərər verməkdən qorxmağa başlayır. Bu problem yaşayan xəstə yaxınları tərəfindən böyük qorxu və narahatlıqla ən yaxın həkimə və ya təcili yardım otağına aparılır. Bir çox müayinə, EKQ, KT və digər müayinələrə baxmayaraq heç bir şey deyil, oksigen və ya ” sakitləşdirici ” inyeksiya ilə evə göndərilir.
Xəstənin başına nə gəldiyini soruşduqda isə həkimlər “onda heç bir şey yoxdur” və ya “stresli oldular” deyirlər. Ancaq heç kim onun “Panik atak” keçirdiyini və ciddi olaraq həkim nevroloq tərəfindən müayinə olunmalı olduğunu deməz və bilməz.
Sakitləşdirici qəbul etməsinə baxmayaraq, xəstədə yenidən hücumlar təkrarlanır:
Xəstə sakitləşdirici qəbul etdiyi an bir az rahatlasa da, bir müddət sonra yeni bir Panik Hücumu ilə eyni dəhşəti və qorxunu yaşamağa başlayır. Təkrar müayinələrə və mənfi nəticələrin olmamasına baxmayaraq, xəstə yaxşılaşmır. Hətda ürəyində və ya beynində pis bir şey olduğuna inanmağa başlayır. Ancaq bütün bu problemlərə baxmayaraq həkimlər bunun səbəbini tapa bilmirlər. Bu səbəbdən dəfələrlə fərqli həkimlər tərəfindən edilən müayinə və müayinələr üçün çox pul xərclənməsinə baxmayaraq, xəstənin şikayətlərini izah edə biləcək heç bir fiziki xəstəlik aşkar edilə bilməz. Bu qədər müayinələrdən sonra xəstəyə yenə də səhv diaqnoz qoyulur və xəstəyə antibiotiklərdən tutmuş nəfəs kəsicilərə, ürək döyüntülərinə, qan təzyiqinə, ürək dərmanlarına və vitaminlərə qədər fərqli dərmanlarla müalicə olunmağa çalışılır. Ancaq nəticə yenə də alınmır.
Xəstəni gözləyən narahatlıq inkişaf edir:
Hücumlar təkrarlanmağa davam edərkən, hücumlar arasındakı dövrdə xəstə; əsəbi, narahat və narahat, hər an yeni bir Panik hücumunun olacağını gözləməyə başlayır. Bu narahat gözləntiyə “gözləmə narahatlığı” deyilir . Qeyri-müəyyən vaxtlarda və yerlərdə gələn hücumların əksəriyyəti bu narahatlığı daha da artırır. Hücumlar tez-tez artdıqca, infarkt keçirmək, ölmək, iflic olmaq və ya idarəni itirmək və dəli olmaq qorxuları güclənir.
Davranışlar dəyişir:
Bir müddət sonra bəzi tədbirlər görməyə və hücumlar zamanı meydana gələcəyinə inandıqları hücumlara və “fəlakətlərə” qarşı davranışlarını dəyişdirməyə başlayırlar. Hücumlara səbəb ola biləcəyini düşündükləri fəaliyyətlərdən, yeməklərdən və içkilərdən imtina edirlər.
TƏŞVİŞ (Panik atak) pozğunluğu nədir?
Panik Bozukluğu psixiatrlar və nevroloqlar tərəfindən yaxşı bilinən və çox görülən bir xəstəlikdir. Onu demək olar ki, bu xəstəliyə ilk dəfə 20-35 yaş arasında insanlarda rast gəlinir. Nisbətlə hesablasaq qadınlarda kişilərə nisbətən 2-3 dəfə çox görülür.
Nə üçün panika pozğunluğu baş verir?
- Panik attack, həyəcan və emosional həyatımızı tənzimləyən beynimizdəki neyronlar adlanan sinir hüceyrələrindən ibarət olan bəzi beyin hormonlarının anormal işləməsi nəticəsində meydana gəlir.
- Təşviş, ürək döyüntüsü, tərləmə, nəfəs darlığı və ya başgicəllənmə kimi tamamilə “təbii və zərərsiz” olan, gündəlik həyatda bəzi davranışlarımız nəticəsində meydana gələn fiziki simptomların xəstə tərəfindən pis bir xəstəlik əlaməti olaraq qiymətləndirilməsi və nəticədə “ürək böhranı” deməkdir.
Həkim nevroloq Jalə Qarayeva bildirir ki, təşviş müalicə edilə bilən bir xəstəlikdir.
Bu gün elmi tədqiqatlarla effektiv olduğu sübut edilmiş iki növ müalicə var.
Bunlar : 1. Dərman, 2. Bilişsel-davranışçı terapiya.
- Dərman müalicəsi:
Təşviş pozğunluğunun müalicəsində Panik Atakların qarşısını alan dərmanlar beyin sinir hüceyrələrindəki qüsurlu hormon fəaliyyətlərini düzəltmək üçün istifadə olunur . Hazırda ölkəmizdə bu xəstəlik üçün xeyli sayda dərman var. Həkim müayinəsi zamanı aşkar olunan təşviş pozğunluğu həkim nevroloqlar tərəfindən təyin olunan dərmnlar vasitəsilə müalicə olunur. Həkim kiçik dozadan başlayaraq lazımi dozanı artıraraq müalicənizə davam edəcək.
- Koqnitiv-davranış terapiya:
Bu müalicə metodunun iki məqsədi var:
- Xəstənin əslində “zərərsiz” olan Panic Attack simptomları haqqında yanlış məlumatlarını və inanclarını düzəltmək və xəstəyə bu simptomlarla qorxmadan mübarizə aparmağı öyrətmək məqsədi daşıyır.
- Təşviş hissi keçirən xəstələr “panik attack”-ın gələcəyindən qorxduğu üçün tək qalmaqdan çəkindiyi yerlər və vəziyyətlərlə tədricən qarşılaşdırılmasını hədəfləyir , beləliklə qorxuları ” aşılır ” və qorxularına qalib gəlir.
Bu müalicədə həkim xəstəyə qorxu və çaxnaşma səbəbiylə həyata keçirə bilmədiyi işləri, məsələn çölə çıxmaq, bazara getmək, nəqliyyat vasitələri sürmək, ən sadə olanlardan başlayaraq bir plan daxilində “praktik tapşırıqlar” olaraq verir . Xəstə sadə şeylər edə bilməkdə çətinlik çəkir və bütün qorxulan vəziyyətlər bitənə qədər məşqlər davam etdirilir.
