Mövsümi depressiya və ya Mövsümi affektiv pozuntu

Mövsümi affektiv pozuntu və ya mövsümi depressiya

“Mövsümi affektiv pozğunluq və ya mövsümi depressiya fəsillərin dəyişməsi nəticəsində yaranan psixoloji problemdir. Daha çox payız-qış aylarında rast gəlinsə də, bu hala yayda da müşahidə etmək olar”.

İnsanlarda əhval dəyişikliyi qeyri-adi və ya anormal hal deyil. Bəzən kədərləndiyiniz və ya özünüzü yaxşı  hiss etmədiyiniz günlər ola bilər. Bəzən bu əhval dəyişikliyi fəsillərin dəyişməsi ilə baş verə bilər və bu mövsümi depressiyanın əlaməti ola bilər. İnsanlar arasınsda bu psixoloji problemə tez-tez rast gəlinir və xüsusilə günlərin daha qısa, gecələrin uzun olduğu şimal bölgələrində yayğındır. Mövsümi depressiyanı müalicə etmək və simptomların şiddətini azaltmaq üçün bir çox yol var.

Mövsümi affektiv pozğunluq-mövsümi depressiya tam olaraq nədir?

Xalq dilində “Mövsümi Depressiya” olaraq bilinən bu xəstəlik növü, fəsillərin dəyişməsi ilə ortaya çıxan, kədər və depressiyadır. Bu, ən çox payız və qış aylarında, temperaturun düşməyə başladığı və günlərin qısalmağa başladığı vaxtlarda baş verir. Simptomlar mövsüm yaza və yaya qayıdanda özbaşına azalmağa başlayır. Əksər insanlar bu əhval dəyişikliyini təsvir etmək üçün “Qış depressiyası” ifadəsini işlədirlər. Zaman keçdikcə bu məsələ getdikcə daha intensiv araşdırmaların mövzusuna çevrildi və məlum oldu ki, şimal bölgələrində yaşamaq ilə mövsümi depressiya arasında aydın əlaqə var.

Mövsümi depressiya yalnız qışda baş verir?

Qışda simptomlar daha tez-tez və şiddətli olsa da, bəzi insanlar yazın əvvəlində də mövsümi depressiya simptomlarilə qarşılaşırlar. Bu vəziyyət “Yay Mövsümü Affektiv pozğunluğu” kimi tanınır. Qış depressiyasının günəş işığının olmamasından, yay depressiyasının isə yuxu-oyanma dövrünə təsir edə bilən istilik, rütubət və işıq intensivliyindən qaynaqlandığı düşünülür. Məlumdur ki, “Mövsümi Depressiya” keçirən insanların təxminən 10%-i yayda bu depressiyanın öhdəsindən gəlməyə çalışır. Həm də müşahidə olunur ki, yay depressiyası daha isti iqlimi olan və bəlkə də kondisionerə çıxışı az olan ərazilərdə daha geniş yayılıb. Məsələn, Hollandiyada aparılan bir araşdırmada qış depressiyasının tezliyi 3%, yay depressiyasının nisbəti isə cəmi 0,01% olub. Digər tərəfdən, Taylandda aparılan bir araşdırmada yay depressiyasının tezliyi 6% təşkil edir.

Mövsümi depressiyanın əlamətləri hansılardır?

Mövsümi depressiyanın simptomları əsas depressiv pozğunluğun digər növləri ilə eynidir.

• Demək olar ki, bütün gün depressiya hissi
• Keçmişdə istifadə edilən fəaliyyətlərdən həzz almamaq və maraq itkisi
• İştahın artması və ya azalması
• Yuxu problemləri
• Həyəcanlı və ya çox ləng hiss
• Aşağı enerji, ümidsizlik
• Özünü dəyərsiz hiss etmək
• Konsentrasiyada çətinlik
• Ölüm və ya intihar düşüncələri
• Qış depressiyasının simptomları
• Həddindən artıq yuxu (hipersomniya)
• Həddindən artıq yemək
• Qış yuxusuna yatmaq arzusu

Yay depressiyasının simptomları isə aşağıdakılardı

• Yuxusuzluq
• Kilo itkisinə səbəb ola biləcək iştahsızlıq
• Həyəcan və narahatlıq
• Zorakı davranış

Mövsümi affektiv pozğunluq necə müalicə olunur?

Mövsümi depressiyanın əlamətlərini yaşayırsınızsa, terapiya, dərmanlar və digər mübarizə strategiyalarını təyin etmək üçün bir mütəxəssislə məsləhətləşməlisiniz.

Qış depressiyasının simptomlarını aradan qaldırmağa kömək edən bəzi strategiyalar

Mümkün qədər çox gün işığı qəbul edin

Qış depressiyasını yaşayırsınızsa, təbii işığa çıxmaq və gün ərzində etdiyiniz fəaliyyətləri etməyə çalışmaq sizin üçün yaxşı ola bilər. Gün ərzində gəzintiyə çıxa bilərsiniz. Ofisinizdə və ya məktəbinizdə günəşli pəncərədə vaxt keçirə bilərsiniz.

İşıq terapiyası

Araşdırmalar göstərir ki, işıq terapiyası qış depressiyası üçün yaxşıdır. İşıq terapiyası lampaları əldə etməklə, məsləhətləşdiyiniz mütəxəssisin uyğun hesab etdiyi bir müddət ərzində özünüzü bu işığa məruz qoya bilərsiniz. Adətən gündə 30-60 dəqiqə kifayətdir.

Bütün bunlarla yanaşı, evdə istifadə etdiyiniz lampaları daha parlaq olanlarla əvəz edə bilərsiniz. Bu tip lampalar adi lampalardan daha bahalıdır, lakin onların buraxdığı işıq təbii günəş işığına bənzəyir.

Yuxu Rutininizi Saxlayın

Daimi yuxu depressiyaya qarşı ən təsirli vasitələrdən biridir. Qış aylarında çöldə hələ qaranlıq olanda günə başlamaq sizin üçün çətin ola bilər, lakin bunun üçün yuxudan oyanmadan yarım saat əvvəl yataq otağınızın işıqlarını yandırmaq üçün zəngli saat qura bilərsiniz və ya bacarırsınızsa, istədiyiniz zaman işıqları yandırmaq üçün işıq taymerindən istifadə edə bilərsiniz.

Yaxşı yeyin

Həddindən artıq yemək, xüsusilə də karbohidratlar istehlak etmək istəyi, qış depressiyasının ümumi bir əlamətidir. Şəkəri yüksək olan qidalar və karbohidratlar sizə qısa müddətdə də olsa, enerji artımı verdiyi üçün bu növ qidaları tez-tez istehlak etməyə başlaya bilərsiniz. Zaman zaman özünüzü mükafatlandıra bilərsiniz, ancaq yağsız, zülallı və vitaminlə zəngin qidalarla balanslı bir pəhriz yeməyə çalışmalısınız. Bu qidalar həm də əhvalınıza yaxşı təsir edəcək.