Antidepresant nədir? Həkim nəzarəti olmadan qəbul etmək olarmı?

Hər bir insanın özünü kədərli və bədbəxt hiss etdiyi günlər ola bilər. Ancaq depressiya olan xəstələrdə bu kədərli və depressiya halı günlərlə, həftələrlə davam edir. Depressiya bəzi insanlar tərəfindən az qiymətləndirilsə də, cəmiyyətdə hər 10 nəfərdən biri həyatı boyu depressiyadan əziyyət çəkir. İngiltərədə aparılan araşdırmada 4-16 yaş arası uşaqlarda belə 4% depressiya aşkar edilib. Ancaq depressiya düzgün aşkarlanma, düzgün dəstəkləyici müalicə və antidepresanlarla müalicə edilə bilər. Depressiyanı müalicə etmək üçün istifadə edilən dərmanlara antidepresantlar deyilir.

Antidepresantlar hansı xəstəliklər üçün istifadə olunur?

Obsesiv kompulsiv pozğunluğu olan xəstələr – insanı narahat edən obsesiv düşüncələri və hərəkətləri olan insanlar müalicə məqsədilə antisepresantlardan istifadə olunurdu. Müvəqqəti olaraq obsesiv düşüncələrindən xilas olmaq üçün təkrarlanan hərəkətlər zamanı bu dərmanlardan istifadə edə bilərlər.

Ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozğunluğu olan insanlar: İnsanlar yaşadıqları vəziyyətə uyğun gəlmədiklərindən daim narahat olurlar. Narahat mövzular pul, iş, sağlamlıq və ailə ilə bağlı ola bilər. Onlar adətən ən pis nəticəni düşünürlər. Bu düşüncələrə səbəb olmaq lazım deyil. Narahat düşüncələr ən azı 6 ay davam edir.

Travma sonrası stress pozğunluğu olan insanlar: Çox stresli, üzücü və qorxulu həyat hadisələrindən sonra yaranan həddindən artıq narahatlıq vəziyyətidir. Ağır yol qəzaları, cinsi zorakılıq, soyğunçuluq, uzun müddətli cinsi istismar, şiddətli ölümlərin, terror aktlarının, zəlzələlərin, daşqınların və yanğınların şahidi olan insanlarda daha çox bu dərmanlardan istifadəyə rast gəlinir.

Antidepresant necə təsir edir?

Antidepresantlar beyində serotonin və noradrenalin kimi kimyəvi maddələrin səviyyəsini artıraraq hərəkət edir. Bu maddələrə neyrotransmitterlər deyilir. Qeyd olunan kimyəvi maddələr əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdıran təsirə malikdir. Antidepresant dərmanlar beyindən göndərilən ağrı siqnallarını da azaldır. Bu səbəbdən xroniki ağrıların müalicəsində antidepresantlardan da istifadə edilir. Antidepresantlar depressiyanın səbəbini aradan qaldırmadığı üçün psixoterapiya ilə birlikdə istifadə edilməlidir.

Antidepresantlar nə dərəcədə təsirlidir?

Əksər insanlar antidepresantlardan faydalanır. Yüngül depressiya vəziyyətlərində çox təsirli olmasa da, ağır depressiya vəziyyətlərində olduqca faydalıdır.

Antidepresantları necə istifadə etmək olar?

Antidepresantlar oral dərman şəklində satılır. Həkimlər əvvəlcə aşağı dozadan başlayırlar. Adətən, faydalar ən erkən bir həftə müntəzəm istifadədən sonra nəzərə çarpır. Bəzən bu təsir 2-3 həftədən sonra başlaya bilər. Yüngül yan təsirlərə qarşı dözümlülük zamanla inkişaf edə bilər. 4 həftəlik istifadədən sonra heç bir fayda görülməzsə, dərmanı dəyişdirmək və ya dozanı artırmaq lazım ola bilər. Ümumiyyətlə, depressiyanın müalicəsi 6 aya qədər davam edə bilər. Bununla belə, ömürlük dərman qəbul etməli olan insanlar da var. Depressiya dərmanlarının dozalarını atlamamaq və unudulmuş dozaları birlikdə qəbul etmək olmaz. Bunun üçün mütləq həkim qəbulunda olub, dərmanı onun təyin etdiyi zaman və dozada qəbul olunmalidir.

Antidepresantların yan təsirləri hansılardır?

Fərqli antidepresantların fərqli yan təsirləri var. Əksər yan təsirlər bir həftə istifadədən sonra yox olur. Yan təsirlər çox şiddətlidirsə, həkimə məlumat vermək lazımdır. Hər bir antidepressantın yan təsirləri dərman paketinin vərəqində yazılıb. Bütün antidepresantlar həkim nəzarəti altında və həkimin tövsiyə etdiyi dozada və vaxtda istifadə edilməlidir. Kilo artımı, yuxu problemi, saç tökülməsindən mədə problemlərinə qədər bir çox yan təsirləri ola bilər.

Saç əkilməsi və tez arıqlamağı düşünən bəzi xəstələrdə stress və düzgün antidepresantların tətbiq edilməməsi bu problemlərə səbəb ola bilər . Buna görə də həkimlərin tövsiyələri xaricində digər dərmanlar kimi antidepresantlardan istifadə edilməməlidir.

Ümumi yan təsirlər:

• Əvvəlcə xəstələr özlərini daha da narahat hiss edə bilərlər.
• Həzmsizlik və mədə ağrıları
• İshal və ya qəbizlik
• İştahsızlıq
• Həddindən artıq yemək
• Başgicəllənmə
• Yuxusuzluq
• Baş ağrısı
• Cinsi istəyin azalması
• Orqazm olmaqda çətinlik
• Kişilərdə ereksiya problemləri
• Ağızın quruması
• Bulanıq görmə
• Həddindən artıq tərləmə
• Ürək döyüntüsü
• Başgicəllənmə
• Bədəndən duz itkisi ilə əlaqəli simptomlar

İntihar düşüncələri: Nadir hallarda antidepresanlardan istifadə edən xəstələrdə əvvəlcə intihar düşüncələri ola bilər. Xüsusilə 25 yaşdan kiçik gənclər risk altındadır. Bu simptom meydana gəldikdə, həkimə və xəstənin yaxın ətrafına məlumat vermək lazımdır.

Yuxarıda qeyd olunan yan təsirlər bütün antidepresantlarda müşahidə olunmur. Tərkibindəki kimyəvi maddəyə və təsir mexanizminə görə antidepresantlar qruplara bölünür.