Başgicəllənmə. Baş dönməsinin səbəbləri. Vertigo

Başgicəllənmə nədir?

Başgicəllənmə – huşsuz, halsız, zəif və ya sabit olmayan hisslər kimi bir sıra hissləri təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. Ətrafınızdakı şəxslərin və ya əşyaların fırlandığını, həmçinin hərəkət etdiyini yalan hiss etdirən başgicəllənmə vertigo adlanır.

Baş gicəllənməsi bir sıra xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Bu hal adətən daxili qulaq, beyin və ya həssas sinir yolu ilə əlaqədar bir problem olduqda baş verə bilir. Həmçinin bu əlamətlər müvəqqəti və ya uzunmüddətli də ola bilər. Başgicəllənmə hamiləlik dövründə və ya qulaq infeksiyası əlaməti olaraq da baş verə bilir. Hər yaşda görülə bilsə də, ancaq 65 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox müşahidə olunan haldır.

Bu hal böyüklərin həkimə ən çox müraciət etdiyi səbəblərindən biridir. Tez-tez və ya daimi baş verməsi həyatınıza əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Ancaq başgicəllənmə nadir hallarda həyat üçün təhlükəli bir vəziyyətə işarədir.

Başgicəllənmənin müalicəsi səbəbə və simptomlara bağlıdır. Müalicə çox hallarda təsirli olur, lakin problem sonradan təkrarlana da bilər.

Başgicəllənmənin simptomları nələrdir?

Baş dönmə ilə qarşılaşan insanlar bunu bir neçə formada təsvir edə bilər, məsələn:

• Yalnış hərəkət və ya iplik hissi (vertigo);
• Yüngül başgicəllənmə və ya halsızlıq;
• Sabitlik və ya tarazlığın itirilməsi;
• Üzən, səssiz və ya ağır bir hiss.

Bu hisslər gəzmək, ayağa qalxmaq və ya başınızı hərəkət etdirməklə baş verə və ya pisləşə bilər. Həmçinin, baş gicəllənməsi ürək bulanması ilə də müşayiət edilə bilər. Bundan başqa oturmaq və ya yatmaq lazım olduğundan qəfil və ya şiddətli olarsa da, görülə bilir. Bu hal epizodik saniyə və ya bir neçə gün davam edə bilər və təkrarlana bilər.

Başgicəllənmənin səbəbləri hansılardır?

Daxili qulaq problemləri, tarazlıq, Miqren və s. kimi başgicəllənmənin bir çox mümkün səbəbi vardır. Daxili qulaq pozğunluğu, hərəkət xəstəliyi və istifadə olunan dərmanların təsiri də buraya aiddir. Bəzən isə infeksiya və ya yaralanma kimi vəziyyətlərdən də qaynaqlanır. Başgicəllənmənin davam etmə müddəti və ya hər hansı digər simptomlar da bu halın əsas səbəbini təyin etməyə kömək edir.

Buraya bir neçə duyğu üzvümüzün sistem şəkildəki fəaliyyətinin pozulmasını da aid etmək olar. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

• Bədəninizin məkanda olduğunu və necə hərəkət etdiyini müəyyənləşdirməyə kömək edən gözlər
• Bədən hərəkətləri və mövqeləri haqqında beyninizə mesajlar göndərən həssas sinirlər
• Ağırlıq, geri və irəli hərəkətləri aşkar etməyə kömək edən sensorların yerləşdiyi daxili qulaq

Vertigo – ətrafınızın fırlanması və ya hərəkət etməsi barədə beynimizin yanlış olaraq ifadə etdiyi mənadır. Daxili qulaq pozğunluqları ilə beyniniz, daxili qulaqdan gözlərinizdən və həssas sinirlərinizdən uyğun olmayan siqnalları alır. Vertigo beyninizdəki qarışıqlığı sıralamaq üçün işləməyinizin nəticəsidir.

Miqren ilə qarşılaşan insanlarda şiddətli baş ağrısı olmadıqda belə vertigo və ya digər başgicəllənmə epizodları ola bilər. Belə vertigo epizodları bir saatdan bir neçə saata qədər davam edə bilər və baş ağrısı ilə yanaşı işıq və səs-küy həssaslığı ilə əlaqələndirilə bilər.

Risk faktorları

Baş dönmə riskinizi artıra biləcək amillərə aşağıdakılar daxildir:

• Yaş faktoru – Yaşlı insanlarda başgicəllənməyə, xüsusən natarazlığa səbəb olan tibbi şərait daha yüksəkdir.
• Ayrıca, başgicəllənməyə səbəb olan dərman qəbul etmək ehtimalı da daha yüksəkdir.

Son olaraq onu da qeyd edək ki, əvvəllər başgicəllənmə baş vermişsə, gələcəkdə başgicəllənmənin baş vermə ehtimalı da yüksəkdir.

Nə vaxt həkim görmək lazımdır?

Bəzən xəstələrdə baş verən başgicəllənməyə səhvən Menyer xəstəliyi diaqnozu qoyulur.

Bəs Menyer xəstəliyi nədir?

Padalekmiksiya (Menyer sindromu) — daxili qulaqda yaranan və daxili qulaq boşluğunda maye (endolimfa) miqdarının artması ilə müşayiət olunan xəstəlikdir. Bu xəstəlik ilk dəfə fransız həkimi  Proser Menyer tərəfindən araşdırılıb. Nadir xəstəliklər sırasına aid edilir və müxtəlif müəlliflərin qiymətləndirməsinə görə xəstələnənlərin sayı əhalinin hər 100 min nəfərinə 20-200 nəfər arasında dəyişir. Çox vaxt səhvən, qayıdan başgicəllənmə hallarında Menyer xəstəliyi diaqnozu qoyulur. Menyer xəstəliyi kimi daxili qulaq pozğunluğu olan insanlar bəzən başgicəllənmə ilə də qarşılaşırlar.

Həkim nevroloq Jalə Qarayeva bildirib ki, bəzən pasientlər başgicəllənməyə gözucu baxır və bunun səbəbini vaxtında aşkar etməkdən yayınırlar.

“Bu hallar baş verən insanlar başgicəllənmənin adi hal olduğunu, təzyiqlə əlaqəli olduğunu deyib düzgün diqanozdan kənar müalicə üsullarına əl atırlar. Məhz bütün bunları nəzərə alaraq, bu hallar baş verən pasiyentlərə tövsiyə edərdim ki, əgər özünüzdə və ya yaxınlarınızda təkrarlanan, qəfil, şiddətli və ya izah edilməmiş başgicəllənmə hiss edirsinizsə, mütləq həkiminizə müraciət edin.”

Həkim onu da qeyd edib ki, əgər başgicəllənmə ilə yanaşı başqa şiddətli ağrılar da hiss edirsinizsə, o zaman ilkin olaraq təcili tibbi yardımdan istifadə etməlisiniz:

“Əgər sizdə başgicəllənmə ilə yanaşı başqa ağrı və ya narahatçılıq halları olursa, mütləq ilkin tibbi yardın alın, daha sonra həkiminizə müraciət edərək müayinə olunub, müalicə olunun.”

Başgicəllənmə ilə yaşanı aşağıdakı ağrı və hisslər olursa, mütləq şəkildə həkimə müraciət etməlisiniz:

• Ani, şiddətli baş ağrısı
• Sinə ağrısı
• Nəfəs almaqda çətinlik çəkmək
• Qolların və ya ayaqların qaralması və ya iflici
• Halsızlıq
• Cüt görmə
• Sürətli və ya nizamsız ürək döyüntüsü
• Çaşqınlıq və ya qüsurlu nitq
• Yıxılmaq və ya gəzməkdə çətinlik çəkmək
• Davam edən qusma
• Tutma
• Eşitmə ani bir dəyişiklik
• Üz uyuşması və ya zəiflik