Bas gicellenme

Baş gicəllənməsi və onun səbəbləri haqqında

Başgicəllənmə və onun səbəbləri nələrdir?

Başgicəllənmə, demək olar ki, hər yaşda daha çox orta və yuxarı yaş qruplarında görülə bilən bir sağlamlıq problemidir. Başgicəllənməyə uşaqlarda nadir hallarda rast gəlinir.

Başgicəllənmə nədir?

Cəmiyyətdə yayğın olan bu pozğunluq bədəndəki bir çox fərqli sistem səbəbiylə meydana gələ bilər. İnsanın özünün və ya ətrafındakı cisimlərin fırlandığını düşünməsinə səbəb olan bu vəziyyət məkan oriyentasiyasının pisləşməsi ilə baş verir.

Başgicəllənmə – titrəmə, yuxululuq kimi simptomlara səbəb olur. Bu zaman şəxsin ayaqlarının altındakı döşəmənin sürüşməsi və ya özünü hərəkətdə hiss etməsi kimi şikayətləri ola bilər. Bu şikayətlər ani ola bilər və ya gün ərzində bir dəfədən çox və ya insanın hərəkətlərindən asılı olaraq inkişaf edə bilər. Tarazlığın pozulması və ya balanssızlıq olaraq da təyin edilə bilən başgicəllənmə tez-tez bir anda inkişaf edir. Bir anlıq başgicəllənməyə görə ümumiyyətlə narahat olmağa dəyməz. Ancaq uzun müddət davam edən vertigo hallarının səbəbi araşdırılmalı və müalicə edilməlidir. Başgicəllənmə, təcili yardım şöbəsinə müraciət edən xəstələrin 25% -də rast gəlinən bir şikayətdir.

Çox fərqli səbəblərdən meydana gələ bilən başgicəllənmə, insanın həyat keyfiyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olur. Təkrarlanan, uzun, qəfil və şiddətli başgicəllənmə hallarında həkimə müraciət edilməlidir. Tez -tez “Başgicəllənməyə səbəb nədir?” “Başgicəllənmə nədir?” kimi suallar verilir.

Balans əldə etmək üçün bədəndəki bir çox sistem sağlam və ahəngdar bir şəkildə işləməlidir. Göz sistemi, proprioseptiv sistem, vestibulyar sistem və mərkəzi sinir sistemindən ibarət olan tarazlıq orqanları, tarazlıq mərkəzində fərqli hisslərdən gələn məlumatları işləyərək tarazlığı qorumaq üçün motor reaksiyası verərək tarazlığı təmin edir. Bu baş mövqeyi, beyin, onurğa beyni, daxili qulaq (labirint), əzələlər, oynaqlar və daxili orqanlardan alınan həssas məlumatlar sayəsində baş verir. İnsan motor reaksiyası sayəsində fərqində olmadan müxtəlif bədən hərəkətləri edərək tarazlığını qoruyur.

Bu sistemlərdən birində və ya daha çoxunda baş verən pozğunluqlar insanın başını gicəlləndirir. Bir növ hərəkət illüziyası olaraq da təyin edilə bilən başgicəllənmə, insanın mövcud olmayan bir hərəkəti hiss etməsinə və ətrafındakı cisimlərin hərəkət etdiyini düşünməsinə səbəb olur. İnsanın ətrafını tarazlaşdıra bilməməsi ilə xarakterizə olunan başgicəllənmə ən çox olunan şikayətlərdən biridir. Baş gicəllənməsi olan xəstələr şikayətlərini tez -tez fərqli şəkildə izah edirlər.

Ən çox rast gəlinən şikayətlər arasında hər tərəfi çevirmək, ayaqların altından yerin sürüşməsi, gözlərin qaralması, başın boşalması və ya bir tərəfə sürüşmək var. Bir insanın gündəlik həyatına təsir edə bilən və bəzən hətta həyatını durduran başgicəllənmə bir çox fərqli səbəbdən meydana gələ bilər.

Baş gicellenmenin sebebleri

Başgicəllənmənin səbəbləri nələrdir?

Başgicəllənməyə beyin, qulaq, ürək və müxtəlif nevroloji problemlər səbəb ola bilər. Bundan əlavə, başgicəllənmə şikayətlərinin meydana gəlməsində sıx stress, narkotik və spirt istifadəsinə məruz qalma rol oynaya bilər. Ani təzyiq dəyişikliyi, anemiya, qulaq infeksiyaları, uzun müddət susuz qalma (susuzlaşdırma), istilik, hərəkət xəstəliyi və həddindən artıq məşq kimi səbəblər də başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Başgicəllənmənin ümumi səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

Periferik Vertigo: Periferik vertigonun varlığında beyində səbəbləri olmayan başgicəllənmə meydana gəlir və ya başqa sözlə daxili və / və ya orta qulağın balans mərkəzi təsirlənir. Baş mövqeyi dəyişdirildikdə şiddətli başgicəllənməyə səbəb olan periferik vertigo olduqda, insan ürəkbulanma və qusma kimi əlavə şikayətlərlə qarşılaşa bilər.

Periferik vertigo daha çox metabolik xəstəliklər, hipoqlikemiya, hipertiroidizm, yüksək qan təzyiqiəzələ-sümük sistemi xəstəlikləri səbəbindən inkişaf edir. Bütün bunlara əlavə olaraq, yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyalarından sonra inkişaf edən perilimfatik fistula, Meniere və nevrit kimi xəstəliklər də periferik vertigoya səbəb ola bilər. Ən çox yayılmış növ, insanlar arasında kristal oyunu olaraq da bilinən Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV) növüdür. BPPV varlığında, adam kürəyində, yatarkən sola və sağa dönərkən, önə əyilərkən, başını yuxarı qaldıranda və ya qəfildən hərəkət etdirərkən başgicəllənməsindən şikayətlənir. Bu cür şikayətlərlə həkimə müraciət edildikdə, həkim diaqnoz qoymaq üçün Dix-Hallpike (DH) testini və yalançı testi tətbiq edir.Bu testlər zamanı həkim xəstənin bədən mövqeyini dəyişir və göz hərəkətlərini araşdırır.

Mərkəzi Vertigo: Beyin ilə əlaqəli xəstəliklərin varlığında görülən mərkəzi vertigo, periferik vertigodan daha ciddi sağlamlıq problemlərindən qaynaqlanır. Bütün vertigo növlərinin təxminən 25%-ni təşkil edən mərkəzi vertigo şiddətli başgicəllənmə ilə xarakterizə olunur. Əlavə olaraq baş ağrısı, ikiqat görmə, yuxululuq, danışma və udqunma pozğunluqları kimi şikayətlərə səbəb ola bilər. Beyin damarlarının struktur qüsurları, anevrizma, epileptik tutma, ensefalit, beyin qanaması, beyin şişi, beyin sapı infarktı, baş travması və ya narkotik istifadəsi mərkəzi vertigonun ümumi səbəblərindəndir.

Metabolik Xəstəliklər: Ürək, qaraciyər və qalxanabənzər vəz xəstəliklərinə əlavə olaraq, müəyyən dərmanların istifadəsi səbəbindən başgicəllənmə baş verə bilər. Ürək çatışmazlığı, ürək qapaq xəstəlikləri, ritm pozğunluqları, şəkərli diabet, qan təzyiqi və qan şəkəri düzensizliyi, həmçinin maye və elektrolit balansını qoruya bilməməsi də başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Metabolik xəstəliklər səbəbiylə başgicəllənmənin müalicəsi əsas fokus xəstəliyinin müalicəsi ilə yaxşılaşır.

İnfeksiya: Ümumi soyuqdəymə və ya qrip kimi infeksiyalar başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Başgicəllənmənin şiddəti infeksiyanın növündən asılı olaraq dəyişə bilər.

Beyin Şişləri: Demək olar ki, hər yaşda görülə bilən beyin şişi başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Balans mərkəzinin yerləşdiyi serebellumda xüsusilə yaxşı və ya bədxassəli şişlər başgicəllənməyə səbəb ola bilər.

Nevroloji Xəstəliklər: Parkinson, MS və miyelin xəstəlikləri kimi bəzi nevroloji xəstəliklər başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Nevroloji xəstəliyin təbiətindən asılı olaraq başgicəllənmə ilə yanaşı bir çox fərqli simptomlar da görülə bilər.

Travma: Kəskin bir zərbə və ya baş zədəsi başgicəllənməyə səbəb ola bilər. Başgicəllənmə travmadan dərhal sonra və ya uzun müddətdən sonra baş verə bilər.

Psixoloji Bozukluklar: Güclü stres, panik ataklar, narahatlıq pozğunluqları və depressiya kimi bir çox fərqli psixoloji xəstəlik başgicəllənməyə səbəb ola bilər.

Başgicəllənmə necə diaqnoz qoyulur?

Başgicəllənmə bir xəstəlik deyil, bir simptomdur. Buna görə həkim, başgicəllənmə şikayəti ilə xəstənin xəstəlik tarixini dinlədikdən sonra fiziki müayinə keçirir. O, tapıntıları qiymətləndirir və lazım gəldikdə əlavə laboratoriya və radioloji testlər tələb edə bilər. Beyin, serebellum, qulaq və daxili qulaq strukturları araşdırılır. İnfeksiyanın mövcudluğu və hormonal tənzimləmə araşdırılır. Bütün məlumatlar işığında başgicəllənməyə səbəb olan xəstəliyin diaqnozu qoyulur.

Başgicəllənmənin müalicəsi nələrdir?

Bəzi vertigo növləri öz -özünə keçsə də, əksər hallarda müalicə vertigoya səbəb olan fokus xəstəliyinin müalicəsinə yönəldilir. Fərqli sağlamlıq problemlərindən qaynaqlanan başgicəllənmə, əslində fokus xəstəliyin səbəb olduğu simptomatik bir tapıntıdır.

Buna görə də, əsas xəstəliyi müəyyən etmək son dərəcə vacibdir. Başgicəllənmə infarkt və ya insult kimi ciddi bir sağlamlıq problemindən qaynaqlanırsa, təcili müalicə tələb oluna bilər. Susuzluq kimi səbəblərdən qaynaqlanırsa, IV mayelərlə müalicə təşkil edilə bilər. Nəfəs darlığı kimi əlavə simptomlar olduqda, insana oksigen verilə bilər. BPPV səbəbiylə başgicəllənmə şikayəti baş manevrləri ilə aradan qaldırıla bilər.

Dr. Jalə Qarayeva

Nevroloq, nevropatoloq

Həkimlə əlaqə saxlamaq və ya qəbula yazılmaq üçün aşağıda qeyd olunmuş telefon nömrəsinə zəng edə bilərsiniz.